Maron Edmund Albin (1916 -1960) ps. „Marwicz”, „Mur”, n.o. Marczyński – stomatolog, podporucznik c.w., komendant Obwodu Czarnków „Czułkowce”, żołnierz podziemia niepodległościowego po II wojnie światowej, dowódca oddziałów partyzanckich.
Urodzony 26 lutego 1916 r. w Krobi pow. Gostyń. Syn Bronisława i Leokadii z d. Turbańska. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Krobi uczęszczał do gimnazjum im. św. Barbary w Chodzieży. Naukę przerwał po ukończeniu 6 klasy z powodów zdrowotnych. W 1935 r. rozpoczął naukę zawodu technika dentystycznego w Rogoźnie. W 1938 r. powołany do służby wojskowej w kompanii szkolnej 8. batalionu sanitarnego w Toruniu, elew w szkole podoficerskiej sanitarnej, którą ukończył w marcu 1939 w stopniu st. strzelca. Odbywał praktykę w szpitalu wojskowym w Toruniu. W lipcu 1939 r. awansowany do stopnia kaprala. W kampanii wrześniowej szef zaopatrzenia szpitala polowego 4 DP. Lekko ranny, awansowany na plutonowego W okolicach Sochaczewa dostał się do niewoli niemieckiej. W połowie października zwolniony z niewoli, wrócił do Chodzieży. Pod koniec tego miesiąca. został wywieziony na roboty przymusowe do Rzeszy. Pracował początkowo jako robotnik rolny, a od grudnia 1939 r. w tartaku w Dragebruch (obecnie Drawiny w woj. lubuskim). Przypuszczalnie od początku 1942 r. zatrudniony jako technik dentystyczny w gabinecie niemieckiego dentysty z Krzyża Waltera Langego.
W tym okresie nawiązał kontakt z utworzoną przez sierż. Pawła Gapskiego grupą konspiracyjną „Władysław Sikorski”, działająca na terenie Krzyża i Drawska. Dzięki kontaktom ojca, Rejonowego Delegata Rządu RP w powiecie Chodzież, nawiązał kontakty ze strukturami AK. Prawdopodobnie w sierpniu 1942 został zaprzysiężony do AK i mianowany komendantem Obwodu Czarnków (kryptonim "Czerep", „Czułkowce”). Awansowany w AK do stopnia ppor. c.w. Używał pseudonimu „Marwicz”. Obwód Czarnków wchodził w skład Inspektoratu Rejonowego „Zachód”, dowodzonego przez ppor. c.w. Bogdana Dąbrowskiego ps. „Kret”.
Z ramienia Komendy Okręgu AK prowadził rozmowy scaleniowe ze strukturami narodowymi (prawdopodobnie NOB-NOW) działającymi na terenie jego Obwodu, podporządkowując sobie jesienią 1942 r. grupę z Wielenia nad Notecią, dowodzoną przez Bernarda Krajewskiego. Miał także scalić grupę NSZ jesienią 1943 r.
Przypuszczalnie wiosną 1943 zorganizował komórkę „IKO” utrzymując stałą łączność z oflagiem II C w Woldenbergu (Dobiegniewie) oraz doraźną z oflagiem II D w Arswalde (Choszcznie). Próbował także organizować pomoc dla więźniów osadzonych w więzieniu we Wronkach.
Uczestniczył w przygotowywanej przez Okręg Poznański akcji odbioru zrzutów lotniczych z Wielkiej Brytanii. Do operacji zrzutowych na terenie Puszczy Noteckiej nie doszło ze względu na aresztowania w Komendzie Okręgu Poznań AK jesienią 1943 r.
Od połowy marca 1944 r., zagrożony aresztowaniem, zmuszony był ukrywać się w lasach Puszczy Noteckiej, gdzie działał kilkunastoosobowy oddział partyzancki (OP), który od pseudonimu Marona nosił kryptonim „Mur”. Oddział prowadził akcje dozbrojeniowe oraz represyjne.
W związku z aresztowaniami w Inspektoracie „Zachód” w sierpniu 1944 r. Maron utracił kontakt z dowództwem.
W styczniu 1945 r. OP „Mur” podjął walkę z rozbitkami z wojska niemieckiego, m in. w obronie ludności Piłki i okolicznych wiosek. Wkrótce potem Maron przystąpił do zorganizowania struktur MO na terenie Drawska.
W kwietniu 1945 r. powrócił do Chodzieży ze świeżo poślubioną żoną, swoją łączniczką, Martą Drost. Podjął praktykę jako technik dentystyczny. Jednak już w następnym miesiącu, na wieść o aresztowaniach wśród byłych żołnierzy AK, schronił się w Puszczy Noteckiej, gdzie sformował się OP, złożony częściowo z byłych akowców, częściowo zaś z dezerterów z „ludowego” wojska polskiego. W maju/czerwcu oddział, który odwoływał się w swojej nazwie do kryptonimów akowskich („Czułkowce”, „Węgielnia), w dokumentach resortu bezpieczeństwa określany był natomiast jako „banda terrorystyczno-rabunkowa ‘Mur’, ‘Dąb’”, liczył ok. 30 partyzantów. Maron szukał kontaktów z tworzącymi się kierowniczymi strukturami konspiracji niepodległościowej na terenie Wielkopolski. Być może, że w tym czasie doszło do jego kontaktów z organizacją Armia Polska w Kraju Zachód.
W połowie lipca 1945 r., w związku z pogłoskami o amnestii, Maron rozpuścił OP. Po powrocie do Chodzieży został zatrzymany 18 sierpnia 1945 r. przez grupę operacyjną MO i WP. 3 października 1945 r. Wojskowy Sąd Okręgowy (WSR) w Poznaniu skazał go na za nieujawnienie działalności partyzanckiej na karę 7 lat więzienia, zmniejszoną na podstawie dekretu o amnestii z 2 sierpnia 1945 r. do 5 lat. Ostatecznie, po odwołaniu się do Najwyższego Sądu Wojskowego (NSW), został zwolniony z więzienia w Rawiczu pod koniec grudnia 1945 r.
Po powrocie do Chodzieży podjął ponownie pracę w swoim zawodzie. 1 maja 1946 r. objął kierownictwo Przychodni Dentystycznej przy Powiatowym Ośrodku Zdrowia w Chodzieży. Zorganizował także Międzyszkolną Przychodnię Dentystyczną. Udzielał się społecznie w PCK oraz w Związku Zawodowym Pracowników Służby Zdrowia przy Specjalistycznym Ośrodku Zdrowia w Chodzieży, był radnym Miejskiej i Powiatowej Rady Narodowej w Chodzieży. Wstąpił do Stronnictwa Pracy, a w 1951 r. zgłosił swój akces do Stronnictwa Demokratycznego. Jak napisano w zaświadczeniach, nadsyłanych do adwokata broniącego go przed WSR w Poznaniu, był człowiekiem bardzo sumiennym, pełnym poświęcenia lekarzem dentystą, wzorowym działaczem społecznym i związkowym.
Aresztowany ponownie 16 września 1952 r. przez funkcjonariuszy PUBP w Czarnkowie pod zarzutem „utworzenia i kierowania bandą terrorystyczną, mającą na celu walkę z demokratycznym ustrojem państwa polskiego”, Poddany został brutalnemu śledztwu. Przesłuchania i tortury trwające bez przerwy kilka dni i nocy odbiły się na jego zdrowiu. 31 stycznia 1953 r. został skazany przez WSR w Poznaniu na karę śmierci, przepadek całego mienia oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze. Na mocy ustawy o amnestii z 12 lutego 1947 r. karę śmierci zamieniono na karę 15 lat więzienia. Odbywał ją w więzieniu we Wronkach. W tym czasie orzeczenie o przepadku mienia wykonał Wydział Finansowy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Chodzieży, pozbawiając rodzinę podstaw egzystencji. Wydarzenia Czerwca 1956 roku doprowadziły do skrócenia kary wiezienia dla Marona do lat 4, a kary utraty praw publicznych do półtorej roku. Więzienie we Wronkach opuścił 16 września 1956 r.
Po powrocie do Chodzieży, mimo złego stanu zdrowia, podjął pracę w swoim zawodzie. Zmarł nagle 21 marca 1960 r. w wieku 44 lat. Na cmentarz w Chodzieży odprowadzały go tłumy ludzi, nadając pogrzebowi charakter manifestacji patriotycznej.
26 czerwca 1996 r. Sąd Wojewódzki w Poznaniu na wniosek żony Marona, rozpatrzył rewizję wyroku WSR w Poznaniu z 31 stycznia 1953 r. uznając go za nieważny, a przypisane Maronowi czyny - za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
Żonaty z Martą z d. Drost miał córkę Ewę oraz synów Bronisława i Mariana.
Odznaczony 15 sierpnia 1948 r. przez MON Rządu RP na Uchodźstwie Medalem Wojska po raz 1, 2, 3 i 4 . Pośmiertnie otrzymał też Krzyż Armii Krajowej (2 kwietnia 1985 r.)
Opr. Aleksandra Pietrowicz
Źródła:
1. Archiwum IPN Oddział w Poznaniu, akta o sygnaturach Po 135/79 t. 1-2, 04/849 t. 1-3.
2. Informacje od rodziny Edmunda Marona
3. Encyklopedia Konspiracji Wielkopolskiej 1939-1945. Poznań 1998, s. 345, 346.
4. Z. Szymankiewicz /opr./ W Konspiracji Wielkopolskiej 1939-1945. Poznań 1993, s. 16, 104, 107, 116, 270, 272-279, 327, 330-335, 337-339.
5. Informacja z USC Chodzież.
6. M. Woźniak „Z dziejów czarnkowskiego obwodu Armii Krajowej, Rocznik Nadnotecki t. XIX-XX, r. 1988-1989, s. 94-104.
7. „Polskie Państwo Podziemne w Wielkopolsce 1939-1945”, t. IV, s. 93.
8. „Sierakowskie Zeszyty Historyczne” 9, listopad 2012, s. 75, 79, 94, 111, 116-125, 144, 148-156.
9. R. Sierchuła, Zbrojne podziemie narodowe w Wielkopolsce 1942-1946 [w:] Konspiracja antykomunistyczna i podziemie zbrojne w Wielkopolsce w latach 1945-1956, red. A. Łuczak, A. Pietrowicz, Poznań 2007, s. 58.